O ensino da relixión limitábase case exclusivamente á memorización do
catecismo do Padre Astete que, coa súa metodoloxía de preguntas e respostas,
era o texto oficial da igrexa para o ensino da formación relixiosa. Con este
sistema se formaron todas as xeracións de nenos desde o século XVI.
En moitas escolas a primeira faena da mañá era a de estudar unhas
preguntas do catecismo, recitalas moitas veces en viva voz ata que se
memorizaba. O mestre “tomáballe a lección” e se a sabía, pasaba a outra
pregunta. Isto sen posteriores comentarios ou aclaracións.
Había algunhas preguntas de difícil memorización polo extensas da
mesma, pero todo se arranxaba. O rapaz repetía erre que erre a pregunta ata que
a sabía. Faena moi doada para os nenos pola súa capacidade de memorización.
Esta memorización facíase xeralmente a viva voz coa súa cadencia
musical propia. Desta maneira a aprendizaxe quedaba gravada para sempre nos
recunchos da memoria.
Pregunten vostedes a algunha muller de máis de setenta anos que fose “culturizada”
nestas escolas, que lle responda a calquera pregunta da “Cartilla”;
contestaralle sen fallar nin en unha letra. Por outra banda, o máximo que se
podía aspirar nesta materia era que se
chegase a saber de memoria toda a “Cartilla”, e son moitas as mulleres que
poden facelo aínda, pois saben o catecismo “de pe a pa”. Poderiamos dicir delas
que xa son doutoras da igrexa ao nivel de formación primaria.
Esta “Cartilla”, ademais dos apartados de teoloxía e moral, contiñan nocións de liturxia e toda unha serie de
oracións a Deus, a Xesucristo á Virxe e aos santos. Tamén das instrucións para a práctica do rosario e
o diálogo da misa entre o celebrante e o monaguillo, naquel tempo en latín.
Teño ante min un exemplar do “Catecismo de la Doctrina Cristiana” polo
P. Astete, impreso no ano 1957, con censura eclesiástica en Santiago o 28 de
maio de 1936 “por mandato de su Excia.
Revma, el Arzobispo, mi señor”- Licdo Miguel Fernández, Canciller”.
Vémonos na obriga a facer unha sinxela semblanza deste teólogo para
maior claridade do tema.
O Padre Gaspar Astete, S. J era natural de Burgos e exerceu como mestre
de novicios do convento de Salamanca e chegou a ser reitor da súa universidade.
Gozaba fama polos seus coñecementos de teoloxía e moral e durante moitos anos
dedicouse ao labor de facer unha síntese da doutrina pero non chegou a ver
publicada esta obra pois morreu no ano 1541 e a primeira edición deste
catecismo foi editada no ano 1599. Ata a actualidade van publicadas máis de
setecentas edicións.
O que temos que admirar desta obra é
o seu prodixioso labor de síntese pois en menos de dúas ducias de
páxinas de pequeno formato en que está impresa, resume dunha maneira
extraordinaria toda a teoloxía e a moral católica; recolle, tamén resumida, a
doutrina dos grandes teólogos e moralistas, e dos Pais da Igrexa de todos
tempos. Inclúe ademais unhas curtas nocións sobre a liturxia da igrexa e as
oracións principais da devoción.
Pero esta extraordinaria labor de síntese non lle di nada aos nenos
pois para eles carece de sentido toda unha serie de definicións da doutrina que
non a entenden e só se quedan coa letra acompañada da melodía propia de cada
pregunta.
Outra materia a
memorizar era a Historia Sagrada, libro que servía ademais de práctica de
lectura.
